Στοματοπροσωπικός πόνος: Τί είναι και πώς αντιμετωπίζεται

Ο πόνος στο πρόσωπο και/ή στο στόμα μπορεί να επηρεάσει σημαντικά την ποιότητα ζωής του ασθενή διότι δυσχεραίνει καθημερινές λειτουργίες όπως η μάσηση, η κατάποση και η ομιλία. Ο  στοματοπροσωπικός πόνος μπορεί να οφείλεται σε μια μεγάλη ποικιλία παθολογικών καταστάσεων και διακρίνεται σε:

- μυοσκελετικό (π.χ. κροταφογναθικές δυσλειτουργίες, πονοκέφαλος τύπου τάσης)
- νευροπαθητικό (π.χ. νευραλγία τριδύμου, μεθερπητική νευραλγία, άτυπη οδονταλγία)
- αγγειακό (π.χ. κροταφική αρτηρίτιδα)- νευροαγγειακό (π.χ.ημικρανία, αθροιστική κεφαλαλγία)
- πόνο προκαλούμενο από τοπική παθολογία (π.χ. παθήσεις σιαλογόνων αδένων)
- πόνο προκαλούμενο από συστεμική παθολογία (π.χ. σκλήρυνση κατά πλάκας, ινομυαλγία)
- πόνο προκαλούμενο απο απομακρυσμένη παθολογία (αντανακλαστικός πόνος, π.χ. στηθάγχη)

Κροταφογναθικές Δυσλειτουργίες

Οι κροταφογναθικές δυσλειτουργίες αποτελούν τη δεύτερη συχνότερη αιτία στοματοπροσωπικού πόνου μετά τον πόνο οδοντικής αιτιολογίας και τη συχνότερη αιτία χρόνιου στοματοπροσωπικού πόνου. Ο όρος κροταφογναθικές δυσλειτουργίες είναι συλλεκτικός και αναφέρεται σε μια πληθώρα παθήσεων που μπορεί να προσβάλλουν τους μύες της μασήσεως και τις κροταφογναθικές αρθρώσεις (αρθρώσεις των γνάθων).

Τα συμπτώματα για τα οποία ο ασθενής συνήθως αναζητά θεραπεία περιλαμβάνουν:
- πόνο στην κάτω γνάθο, στο αυτί και την περιοχή μπροστά από το αυτί
- μειωμένη διάνοιξη του στόματος
- συχνούς πονοκεφάλους
- ήχους από τις κροταφογναθικές αρθρώσεις
- απόκλιση της κάτω γνάθου από τη μέση γραμμή κατά τη διάνοιξη του στόματος
Ο πόνος συνήθως επιδεινώνεται κατά τη λειτουργία της γνάθου

 

Οι κροταφογναθικές δυσλειτουργίες προσβάλλουν συχνότερα γυναίκες συγκριτικά με άντρες. Πιθανοί αιτιολογικοί  και επιβαρυντικοί παράγοντες περιλαμβάνουν τραυματισμό, επαναλαμβανόμενο μικροτραυματισμό (π.χ. λόγω σφιξίματος δοντιών ή συχνή μάσηση τσίκλας), γενετική προδιάθεση, αυξημένα επίπεδα άγχους, κακή ποιότητα ύπνου, και συγκλεισιακές ανωμαλίες. Οι κροταφογναθικές δυσλειτουργίες διαχωρίζονται σε 3 βασικές κατηγορίες:
1) διαταραχές των μυών μασήσεως
2) μετατοπίσεις του διάρθριου δίσκου και
3) παθήσεις των κροταφογναθικών αρθρώσεων

Τι είναι ο Νευροπαθητικός Πόνος;

Νευροπαθητικός πόνος είναι ο πόνος που μπορεί να εμφανιστεί μετά από κάκωση ή ερεθισμό νευρώνων στο περιφερικό ή κεντρικό νευρικό σύστημα Ο νευροπαθητικός πόνος διακρίνεται σε περιοδικό και συνεχή. Ο περιοδικός συνήθως χαρακτηρίζεται από κρίσεις διαξιφιστικού πόνου διάρκειας δευτερολέπτων ή λίγων λεπτών στην κατανομή του νεύρου που έχει προσβληθεί. Παραδείγματα περιοδικού νευροπαθητικού πόνου αποτελούν η νευραλγία του τριδύμου και η νευραλγία του γλωσσοφαρυγγικού νεύρου. Ο συνεχής νευροπαθητικός πόνος μπορεί να εμφανιστεί μετά από τραυματισμό κάποιου νεύρου (τραυματική νευραλγία) ή να σχετίζεται με προσβολή έρπητα ζωστήρα (ερπητική ή μεθερπητική νευραλγία). Συχνά ο νευροπαθητικός πόνος είναι άγνωστης αιτιολογίας.

Τι είναι η Νευραλγία του Τριδύμου;

Η νευραλγία του τριδύμου είναι μια σπάνια επώδυνη κατάσταση της στοματοπροσωπικής περιοχής, χαρακτηριζόμενη από ιδιαίτερα έντονο, διαξιφιστικό πόνο στην κατανομή ενός ή περισσοτέρων κλάδων του τριδύμου νεύρου. Η νευραλγία του τριδύμου προσβάλει συχνότερα ασθενείς άνω των 50 ετών και εμφανίζεται πιο συχνά στις γυναίκες συγκριτικά με τους άντρες.

Ο πόνος είναι συνήθως μονόπλευρος και εντοπίζεται στην περιοχή της άνω ή κάτω γνάθου ή στο μέτωπο. Οι κρίσεις πόνου διαρκούν λίγα δευτερόλεπτα έως και δύο λεπτά και μπορούν να προκληθούν από αβλαβή ερεθίσματα. Αυτό έχει ως συνέπεια την πρόκληση αφόρητου πόνου κατά τις συνήθεις καθημερινές λειτουργίες όπως η ομιλία, η μάσηση, η πλύση του προσώπου ή το ξύρισμα στους άντρες. Η νευραλγία του τριδύμου χαρακτηρίζεται από περιόδους ύφεσης που μπορεί να διαρκέσουν μήνες ή χρόνια.

Πολλές φορές, ο παροξυσμικός πόνος της νευραλγίας του τριδύμου εντοπίζεται στα δόντια με αποτέλεσμα να προσομοιάζει με πόνο οδοντικής αιτιολογίας. Σε αυτές τις περιπτώσεις πολλαπλές οδοντιατρικές παρεμβάσεις συχνά προηγούνται της τελικής διάγνωσης. Όταν οι οδοντιατρικές παρεμβάσεις δεν επιφέρουν αποτελεσματική και μακροχρόνια ανακούφιση από τον πόνο, η νευραλγία του τριδύμου θα πρέπει να συμπεριληφθεί στη διαφορική διάγνωση. Σε αντίθεση με τον πόνο πολφικής αιτιολογίας, η νευραλγία του τριδύμου τυπικά δε διακόπτει τον ύπνο του ασθενή. Επίσης, ο πόνος που οφείλεται σε οδοντική παθολογία συνήθως είναι προοδευτικός και ο χαρακτήρας του αλλάζει με τη πάροδο του χρόνου, ενώ η νευραλγία του τριδύμου παραμένει αμετάβλητη για μεγάλα χρονικά διαστήματα.

Η νευραλγία του τριδύμου πιστεύεται ότι οφείλεται σε συμπίεση του τριδύμου νεύρου από αρτηρίες και καταστροφή της μυελίνης (του περιβλήματος) των νευρικών ινών. Η απομυελίνωση οδηγεί σε έκτοπες εκφορτίσεις των νευρικών ινών με αποτέλεσμα αυτόματο πόνο. Μαγνητική τομογραφία του εγκεφάλου, καθώς και επανειλημμένες νευρολογικές αξιολογήσεις, πρέπει να πραγματοποιούνται σε όλους τους ασθενείς με νευραλγία του τριδύμου ώστε να αποκλειστεί παρουσία καλοηθών ή κακοηθών εγκεφαλικών βλαβών ή σκλήρυνσης κατά πλάκας.

Η φαρμακευτική αγωγή με αντιεπιληπτικά φάρμακα όπως η καρβαμαζεπίνη και η οξκαρβαμαζεπίνη αποτελεί τη θεραπεία εκλογής. Συχνά θεραπευτικοί συνδυασμοί χρησιμοποιούνται για μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα. και περιορισμό των ανεπιθύμητων ενεργειών. Πολλές φορές με τη πάροδο του χρόνου οι ασθενείς είτε παύουν να ανταποκρίνονται αποτελεσματικά στη φαρμακευτική αγωγή είτε εμφανίζουν παρενέργειες οι οποίες καθιστούν ανέφικτη την περαιτέρω χορήγηση του φαρμάκου. Σε αυτές τις περιπτώσεις επεμβάσεις που αποσκοπούν στον τραυματισμό των νευρικών ινών του τριδύμου με πρόκληση θερμότητας, έγχυση γλυκερόλης ή ακτίνες γ μπορεί να βοηθήσουν.

Τι είναι η Άτυπη Οδονταλγία;

Ως άτυπη οδονταλγία ορίζεται ο οδοντικός πόνος που εμφανίζεται σε φαινομενικά υγιή ή ενδοδοντικά θεραπευμένα δόντια ή ακόμα και στην περιοχή των ούλων μετά από εξαγωγή δοντιού. Η άτυπη οδονταλγία προσβάλλει πιό συχνά γυναίκες κατά την τέταρτη ή την πέμπτη δεκαετία της ζωής. Ο οδοντικός πόνος περιγράφεται συνήθως ως συνεχής, αμβλύς ή καυστικός και έχει μέτρια ένταση. Μπορεί να εμφανιστεί σε οποιοδήποτε δόντι αλλά πιο συχνά προσβάλλει τα οπίσθια δόντια της άνω γνάθου. Τα συμπτώματα σε κάποιες περιπτώσεις επιδεινώνονται κατά την εφαρμογή θερμικών ή μηχανικών ερεθισμάτων στο προσβεβλημένο δόντι. Σε αντίθεση με τον πόνο που οφείλεται σε φλεγμονή του πολφού του δοντιού, η άτυπη οδονταλγία δεν διακόπτει τον ύπνο του ασθενούς και μπορεί να παραμείνει αμετάβλητη για μήνες ή χρόνια.

Οι ασθενείς με άτυπη οδονταλγία συχνά υποβάλλονται σε πολλαπλές ανεπιτυχείς οδοντιατρικές παρεμβάσεις προτού τεθεί η σωστή διάγνωση. Σύγχρονες θεωρίες υποστηρίζουν ότι η άτυπη οδονταλγία αποτελεί υποκατηγορία νευροπαθητικού πόνου, δηλαδή οφείλεται σε ερεθισμό και δυσλειτουργία των νευρικών κυττάρων που νευρώνουν την πάσχουσα περιοχή του στόματος. Η θεραπεία συνίσταται σε αντιμετώπιση του πόνου με φάρμακα που μειώνουν τις εκφορτίσεις των νευρικών κυττάρων. Σε περιπτώσεις που υπάρχει υποψία ότι ο ασθενής σφίγγει ή τρίζει τα δόντια του κατά τη διάρκεια της νύχτας κατασκευάζεται ενδοστοματικός νάρθηκας ο οποίος χρησιμοποιείται από τον ασθενή όταν κοιμάται.

*https://www.oralmed.gr