Η ξηρότητα των ματιών και του στόματος: Το σύνδρομο Sjogren

Η ξηρότητα στα μάτια και στο στόμα ταλαιπωρούν πολλούς. Υπάρχουν πολλοί λόγοι για τους οποίους κάποιος μπορεί να αισθάνεται ότι τα μάτια και το στόμα του είναι ξηρά ή στεγνά, σε σημείο που να του δημιουργούν διάφορες ενοχλήσεις.

Πολλές καταστάσεις ξηρότητας των ματιών και του στόματος είναι περιστασιακές ή παροδικές. Στις αιτιολογικές καταστάσεις συμπεριλαμβάνονται μεταξύ άλλων η κακή ποιότητα του αέρα, ορισμένα φάρμακα και η πολύωρη προσήλωση σε οθόνη υπολογιστή, τηλεόρασης ή άλλη. Στις περιπτώσεις αυτές, όταν εκλείψει ο παράγοντας που οδηγεί στη στεγνότητα, το πρόβλημα υποχωρεί.
Εάν η ξηρότητα ματιών και στόματος διαρκούν για μεγάλο χρονικό διάστημα και προκαλούν συνεχείς ενοχλήσεις, χρειάζεται διερεύνηση. Αυτό είναι ακόμη πιο επιτακτικό εάν μαζί με την ξηρότητα, ο ασθενής παρουσιάζει κούραση, πόνο και πρήξιμο σε μερικές αρθρώσεις. Σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο, υπάρχει η πιθανότητα ο ασθενής να υποφέρει από το σύνδρομο Sjogren.
Η συχνότητα του συνδρόμου Sjogren

Το σύνδρομο Sjogren δεν είναι σπάνιο. Σύμφωνα με στατιστικές από τις Ηνωμένες Πολιτείες, 4 εκατομμύρια άνθρωποι παρουσιάζουν το σύνδρομο στην εν λόγω χώρα. Επειδή η διάγνωση είναι δύσκολο να γίνει, εκτιμάται ότι ο πραγματικός αριθμός περιπτώσεων που υπάρχουν στον γενικό πληθυσμό (επιπολασμός) είναι μεγαλύτερος. Ο επιπολασμός εκτιμάται ότι κυμαίνεται από 0,5% έως 3%.
Το 90%-95% των ατόμων που πάσχουν από το σύνδρομο Sjogren είναι γυναίκες.
Τα συμπτώματα της πάθησης αρχίζουν συνήθως στις ηλικίες από 40 έως 60 ετών. Η νόσος έχει επίσης περιγραφεί σε γυναίκες ηλικίας από 20 έως 30 ετών. Όμως, στις πλείστες περιπτώσεις αρχίζει σε γυναίκες που βρίσκονται κοντά ή μετά την εμμηνόπαυση. Είναι σπάνια σε παιδιά.
Οι αιτίες του σύνδρομου Sjogren
Το σύνδρομο Sjogren είναι μια αυτοάνοση νόσος. Αυτοάνοση νόσος σημαίνει ότι ο ίδιος ο οργανισμός του ασθενούς παράγει παθολογικά αντισώματα που επιτίθενται και καταστρέφουν τους δικούς του ιστούς.
Η νόσος μπορεί να υπάρχει μόνη της (πρωτογενές σύνδρομο Sjogren), αλλά μπορεί να εκδηλώνεται ταυτόχρονα με μια άλλη αυτοάνοση νόσο, όπως η πολυμυοσίτιδα, η ρευματοειδής αρθρίτιδα, η σκληροδερμία και ο συστηματικός ερυθηματώδης λύκος (δευτερογενές σύνδρομο Sjogren).
Στο σύνδρομο, τα παθολογικά αντισώματα καταστρέφουν τους αδένες που παράγουν δάκρυα και σάλιο προκαλώντας έτσι ξηρότητα στα μάτια και στο στόμα.
Ωστόσο, τα παθολογικά αντισώματα δυνατόν να επιτίθενται και σε άλλα όργανα. Οι νεφροί, οι πνεύμονες, ο εγκέφαλος, το πάγκρεας, το συκώτι, οι αρθρώσεις, τα αιμοφόρα αγγεία και το δέρμα είναι μεταξύ των οργάνων που μπορεί να υφίστανται βλάβες στο σύνδρομο Sjogren.
Οι αιτίες γένεσης του συνδρόμου είναι άγνωστες.
Τα σημεία και συμπτώματα του σύνδρομου Sjogren
Τα συχνότερα προβλήματα που προκαλεί η νόσος είναι η ξηροστομία και η ξηροφθαλμία.

1. Ξηρότητα ή στεγνότητα των ματιών, με φαγούρα και αίσθηση ότι υπάρχει ξένο σώμα στο μάτι
    
2. Ξηρότητα στόματος, μύτης, λαιμού, με δυσκολίες του ασθενούς να τρώει και να καταπίνει. Το σάλιο είναι παχύρρευστο ή ινώδες. Μπορεί επίσης να συνυπάρχουν δυσκολίες ομιλίας, απώλεια της αίσθησης της γεύσης, βραχνάδα, έλκη στο στόμα και πόνος
    
3. Κούραση
    
4. Πυρετός
    
5. Πόνος ή πρήξιμο στις αρθρώσεις (σημεία φλεγμονής)
    
6. Πρήξιμο σε αδένες
    
7. Ενοχλήσεις σε σχέση με προσβολή άλλων συστημάτων, όπως δερματίτιδα, ιγμορίτιδα, ξηρότητα κόλπου, αγγειίτιδα, νευρολογικές, πνευμονολογικές και νεφρικές διαταραχές. 

Η διάγνωση
Η διάγνωση δεν είναι εύκολο να γίνει. Ο μέσος χρόνος διάγνωσης του σύνδρομου Sjogren είναι περίπου 7 χρόνια από τη στιγμή έναρξης των συμπτωμάτων.
Εκτός από το ιστορικό και την εξέταση του ασθενούς, οι γιατροί χρησιμοποιούν διάφορα τεστ για να κάνουν τη διάγνωση:

1. Τεστ παραγωγής δακρύων: Τεστ Shirmer
    
2. Εξέταση των ματιών για ανεύρεση βλαβών στην επιφάνειά τους
    
3. Εξέταση των ματιών με τη σχισμοειδή λυχνία
    
4. Μέτρηση στο αίμα του ασθενούς των αντιπυρηνικών αντισωμάτων (ANA, antinuclear antibodies), του ρευματοειδούς παράγοντα (RF, rheumatoid factor) και άλλων δεικτών αυτοάνοσης νόσου
    
5. Βιοψία σιαλογόνου αδένα από το κάτω χείλος
    
6. Εξέταση του στόματος του ασθενούς και του σαλιού.

Η θεραπεία
Ο στόχος της θεραπείας είναι η ανακούφιση από τα συμπτώματα. Δεν υπάρχει θεραπεία εξάλειψης της νόσου ή που να αποκαθιστά τη λειτουργία των αδένων.
Για τη ξηρότητα των ματιών μπορούν να χρησιμοποιηθούν τεχνητά δάκρυα, λιπαντικές κρέμες, η υγρή κυκλοσπορίνη. Μπορούν επίσης να χρησιμοποιηθούν μικρά βύσματα για το κλείσιμο των πόρων παροχέτευσης των δακρύων έτσι ώστε να παραμένουν στην επιφάνεια των ματιών
Φάρμακα που επηρεάζουν την εξέλιξη της νόσου, όπως ανοσοκατασταλτικά και αντιφλεγμονώδη που χρησιμοποιούνται και σε άλλες αυτοάνοσες νόσους, όπως τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα (ιβουπροφαίνη), τα κορτικοστεροειδή (πρεδνισολόνη), οι τροποποιητές του ανοσολογικού συστήματος (υδροξυχλοροκίνη, μεθοτρεξάτη, κυκλοφοσφαμίδη).,  
Για τη ξηρότητα του στόματος, μπορούν να χρησιμοποιούνται υποκατάστατα σαλιού μετά από εξέταση και συμβουλή οδοντίατρου, διαλύματα για ενίσχυση των δοντιών, φάρμακα που βοηθούν για μεγαλύτερη παραγωγή σαλιού (σιαλαγωγά, πιλοκαρπίνη και σεβιμελίνη), συχνό μάσημα τσίχλας χωρίς ζάχαρη, συχνή πόση μικρών ποσοτήτων νερού, αποφυγή φαρμάκων που προκαλούν ξηρότητα στόματος (αντιισταμινικά, αποσυμφορητικά), αποφυγή αλκοόλ και καπνίσματος, συχνό βούρτσισμα και καθάρισμα με νήμα των δοντιών και τακτική εξέταση από τον οδοντίατρο, για έγκαιρη αντιμετώπιση τερηδόνας που προκαλείται λόγω ξηρότητας στόματος.
Η πρόγνωση
Το σύνδρομο Sjogren συνήθως δεν θέτει τη ζωή του ασθενούς σε κίνδυνο. Η πρόγνωση εξαρτάται από το σύνολο της κατάστασης του ασθενούς και άλλες ασθένειες που δυνατόν να συνυπάρχουν.
Περιγράφεται επίσης αυξημένος κίνδυνος προσβολής από λέμφωμα.
Σε μερικούς ασθενείς η νόσος διατηρεί μια ήπια μορφή. Σε άλλους μπορεί να υπάρχουν κύκλοι σοβαρής επιδείνωσης, με βλάβες σε διάφορα όργανα και μείωση της ποιότητας ζωής, λόγω συνεχών σημαντικών ενοχλήσεων στα μάτια, στο στόμα, στα δόντια, στην κατάποση και εξαιτίας εξαντλητικής κούρασης και πόνων στις αρθρώσεις.